فعالیت بزرگ آتشفشانی در آسیا، عامل شکست ناپلئون

در ژوئن ۱۸۱۵ لشگر ناپلئون در واترلو شکست خورد، چندین هفته قبل از آن آتشفشان تامبورا در سوماترا به شدت فوران کرد. متیو گی زمین‌شناس در آمپری کالج لندن در مورد ارتباط این دوحادثه تحقیق کرده است و می‌گوید:

«توده‌های برخاسته از آتشفشان دارای ذرات باردار الکتریکی هستند. ذرات کوچک خاکستر هم می‌توانند باردار باشند. وقتی دو ذره با بار مشابه در کنار هم قرار می‌گیرند همدیگر را دفع می‌کنند، مثل دو قطب مشابه آهن ربا. بدین ترتیب ذرات غبار در اتمسفر به ارتفاع خیلی بالا پرتاب می‌شود و بار الکتریکی موجود در آن به طور بالقوه می‌تواند وضعیت هوا را تغییر دهد. بررسی فوران آتشفشان کراکتوا فرصت آزمایش این نظریه را به من داد. چون بر خلاف فوران‌های خیلی بزرگ‌تر قبلی مثل فوران تامبورا در سال ۱۸۱۵ فوران کراکتوا در سال ۱۸۸۳ روی داد. زمانی که ایستگاه‌های هواشناسی زیادی بر پا شده بود و آن‌ها اطلاعات را جمع‌آوری می‌کردند.”

آقای گینج این داده‌ها را بررسی کرد تا شاهد تاثیرش بر شرایط جوی جهان باشد. او متوجه شد که یکی از آثار فوری پس از فوران کراکتوا کمبود بارندگی بوده است.‌

اما ساز و کار این پدیده چیست؟ او توضیح می‌دهد که ذرات ریزتر برخاسته از آتشفشان به ارتفاع بالا می‌روند. ذراتی که قطرشان حدود یک میلیونیوم متر است در واقع در اثر دفع الکتریکی به ارتفاع بالا پرتاب می‌شوند و ذراتی که یک پنجم این اندازه هستند حتی به ارتفاع ۱۱۰ کیلومتری یعنی لبه فضا می‌رسند. او در مورد ارتباط این ذرات با بارندگی توضیح می‌دهد:

«ارتباط آن‌ها در واقعا یک لایه باردار در اتمسفر به نام یونسفر است. همین لایه باردار به تشکیل ابرها کمک می‌کند. یونسفر مثل یکی از دو قطب باتری و زمین به عنوان قطب دیگر این باتری عمل می‌کند. اختلاف ولت میان این دو باعث می‌شود ذرات کوچک بخار به هم بچسبند و باعث تشکیل ابر شود.»

به عبارتی دیگر غبار برخاسته از آتشفشان کراکتوا در سال ۱۸۸۳ باعث تغییر در بار الکتریکی یونسفر و مانع تشکیل ابرها شد. این تاثیر در کم‌تر از دو دقیقه در کل کره زمین منعکس می‌شود. وقتی فوران آتشفشانی متوقف می‌شود، یونسفر هم با حالت عادی برمی‌گردد اما حالا اتمسفر آب بیش‌تری در خودش ذخیره دارد که باعث تشکیل ناگهانی ابرها می‌شود و این بارندگی بیش‌تری به دنبال می‌اورد. دکتر گینج اشاره می‌کند که بزرگی فوران کراکتوا یک دهم فوران تامبورا در سال ۱۸۱۵ بوده و تاثیرش در این زمینه خیلی محدودتر. در زمان فوران ۱۸۱۵ ایستگاه‌های هواشناسی وجود نداشته‌اند «اما چیزی که داریم گزارش‌هایی است که ماه‌های می‌و ژوئن در اروپا به طور غیر عادی پرباران بود و آن آب و هوای بارانی از عوامل شکست ناپلئون در واترلو توصیف شده است.»

آقای گینج اشاره می‌کند که فوران تامبورا در هفته پایانی آوریل ۱۸۱۵ تمام شد و چند هفته بعد بود که هوای شدیدا بارانی در اروپا از راه رسید.

نبرد واترلو ، نبردی بود که در روز یکشنبه ۱۸ ژوئن سال ۱۸۱۵ میلادی، بین قوای فرانسه و قوای ائتلاف هفتم انجام گرفت. علت خوانده شدن نبرد به این نام، این بود که جنگ در دشت واترلو در کشور بلژیک امروزی انجام گرفت.

در روز ۱۷ ژوئن، با این که دو ارتش به هم رسیده بودند، به علت بارش باران نبردی درنگرفت. در تفنگ‌ها و توپ‌های آن دوره از باروت استفاده می‌شد که به رطوبت حساس بود. به همین علت نمی‌شد در هنگام بارش باران از آن‌ها استفاده کرد.

ناپلئون برای این که به‌طور کامل به محاصره در نیاید، از تمام توانش برای از بین بردن قوای ائتلاف هفتم بهره برد ولی نهایتاً در پایان روز ارتش فرانسه موفق به شکست هیچ‌یک از دو ارتش دشمن نشد و به محاصره درآمد. نتیجه نبرد، شکستی سخت برای فرانسه بود.

ناپلئون پس از شکست در این نبرد، به فرانسه بازگشت و پس از چهار روز، برای بار دوم از سمتش استعفا داد.